Plastiği Kim Buldu

İlk yarı-sentetik plastik bir kaza sonucu keşfedilmiştir. 1848 yılında İsveçli kimyacı Christian Friedrich Schoenbein (1799-1868) sülfürik ve nitrik asit karışımını laboratuar da kaynatmaktadır. Karışım yere dökülür ve Schoenbein pamuktan yapılmış önlüğü ile yeri siler, önlüğü suyla durular ve kuruması için sıcak sobanın üstüne asar. Önlük kuruduktan hemen sonra birden alevler saçarak yanar ve kül olur. Artık nitroselüloz (guncotton) keşfedilmiştir.

İlk elde edilen plastik ise, İngiliz kimyacı Alexander Parkes‘in 1862’de nitroselülozu bitkisel yağlar ve çok az kâfur ile yumuşatarak geliştirdiği “Parkesin“dir. ABD’li matbaacı John Wesley Hyatt ise kâfurun plastikleştirme etkisini keşfederek 1869’da selüloitin patentini aldı. 1909’da ABD’li kimyacı Leo Hendrik Baekeland fenol ve formaldehitten, tümüyle yapay plastik malzeme olan bakaliti hazırladı. Sonra  molekül fiziği ve makro moleküller konusundaki gelişmeler sonucunda da naylon, polyetilen, polivinil klorür (PVC), poliüretan gibi pek çok başka plastik türü geliştirildi.

İlk Plastiği Kim Bulmuştur? Plastiğin Tarihi?

Plastik sentetik ve yarı sentetik malzeme veya nesneleri tanımlayan genel bir kelimedir. Plastik Yunanca kökenli plastisite (kalıplanmış) kelimesinden türetilmiştir. Üretim sırasında kalıp içine yerleştirilen maddenin kalıbın şeklini almasına ithafen bu ismi almıştır.

Plastik, ingilterede, Parkesin adıyla, nitroselüloz, kâfur ve alkolün karışımıyla Birmingham kentinde Alexander Parkes tarafından icat edildi. O dönemlerde plastik yerine kalıpla şekil verilecek malzemeler için kauçuk kullanılıyordu. Parkes icadını 1862 yılında Büyük Uluslararası Fuar’da dünyaya gösterdi. Onun icadı bronz madalya kazandı. Kauçuğun maliyetinin yüksek olması nedeniyle Alexander Parkes’in icadı büyük ilgi gördü.

Üretimine ise Londra’da, 1866 yılında Parkes tarafından kurulan Parkesine Co. adlı şirket tarafından başlandı. Mucidine göre, bu ilk plastik, gerçekten harika bir üründü. Yeni malzeme sayesinde, düğme, tarak, bıçak sapı, kart kutusu, kitap kılıfı, kalemlik gibi çok sayıda ve gerekli eşyaların yapımı kolay ve ucuz hale geldi. O zaman çok sevilen plastikten, bugün gelinen noktada kurtulmaya çalışıyoruz.

Selüloit Plastiğin İcadı

Plastiğin icadında bir sonraki adım 19. Yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşmiştir. 19. Yüzyılda ABD’de çok popüler olan bilardo ve bu nedenle açılan bilardo salonlarında kullanılan bilardo topları fildişinden yapılıyordu ve bu da binlerce filin katledilmesine neden oluyordu. Üreticiler için oldukça maliyetli olan fildişinden yapılmış bilardo toplarına hayvan hakları savunucuları da karşı çıkmaktaydı.

John Wesley Hyatt, dükkânında yaptığı denemeler sonucu bulduğu esnek ama güçlü plastikten bilardo topu yapmayı denedi. Ancak topların yeterince dayanıklı olmamasını fark eden Hyatt, icat ettiği plastiği daha dayanıklı hale getirdi. Bulduğu plastiğe ‘’selüloit’’ adını veren Wesley, 15 Haziran 1869’da New York’ta selüloit icat eden kişi olarak paten aldı. Ancak bu plastik daha sonra bilardo topu için değil, esnek film ve fotoğraf yapmak için kullanılacaktır.

Bakalit Plastiğin İcadı

Tarihe 0 sentetik olarak geçen bakalit plastik, Leo Baekeland tarafından 1907 yılında New York’ta bulundu. Basınç ve ısı kontrolü sağlayan aparat yapan Baekeland, bu aparattan tamamen sentetik reçine elde etti. Bu reçine eski plastik malzemeler gibi, yeni bir şekil içinde kalıplanarak ısıtılıyordu. Ancak bakalit soğuduktan sonra şeklini sonsuza kadar bozulmadan koruyabiliyordu. Bakalit kısa bir süre sonra sanayinin her alanında standart malzeme halini almıştır. Günümüzde de plastik oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Plastik market torbasını icat edip patentini alan İsveçli mühendis ve tasarımcı Sten Gustaf Thulin insanlığa ve dünyaya en büyük çevre felaketini yaşatacağını biliyor muydu? Bence Hayır…

İsveçli Celloplast Şirketi, 1961’de plastikten üretilmiş torbanın patentini aldı; seri üretimine geçti. Ürün, Sten Gustaf Thulin tarafından tasarlanmıştı. Thulin, ambalaj tasarımı konusunda uzmandı. Hızlı tüketilen malları tutmak, taşımak ve muhafaza etmek için kullanılabilecek; basit, esnek, zararsız, az yer kaplayan ve dayanıklı bir çanta tasarlayabilmenin peşindeydi. Neme ve soğuğa karşı mukavemeti de şarttı. Hammadde olabilecek çeşitli malzemelerden deneyler yapmıştı. En uygunu plastikti. İlk tasarımını ‘tişört çantası’ diye nitelemişti. Tasarladığı ürün kolları kesilmiş tişörte benziyordu. Belli iki yerleşim merkezi arasında makul ağırlıkta malı taşımaya uygun, estetik ve çok ucuz maliyetli prototip torbaydı.